Debriyaj nedir sorusunun yanıtı, otomobilin motoru ile vites kanalı arasında bulunan ve ilgili birimler arasındaki bağlantıyı keserek vites değiştirme imkanı tanıyan bir taşıt parçası olarak verilebilir. Söz konusu sistem, hareket halindeyken vites değişikliği fırsatı verdiği gibi, duran bir aracın kalkmasına da yardımcı olur. Bu çerçevede debriyaj, manuel araçlarda tekerleklerin hareket etmesi için gereken itme kuvvetini sağlayan bir pedal sistemidir.
Debriyaj Nedir?
Debriyaj, aracın problemsiz bir şekilde hareket etmesini sağlayan ve bunu ivmeyi motordan tekerleklere ileterek yapan bir mekanik sistemdir. Bununla birlikte söz konusu birim, motordan gelen gücü şanzımana iletir ve gerekli durumlarda bağlantının kopmasından sorumludur. En yaygın debriyaj türleri ise aşağıdaki gibidir:
- Düzgün çalışması için hidrolik sisteme ihtiyaç duyan alternatife hidrolik debriyaj denir.
- Motor volanı ve göbek arasında yalnızca bir disk olan tek diskli ve gücü motordan şanzımana daha iyi ileten iki diskli de popüler debriyaj çeşitleridir.
- Yüksek performans isteyen otomobiller ve motosikletlerde, arka sistemin ani kilitlenmesini önleyen bir kaydırmalı debriyaj mevcuttur.
Bunların yanı sıra soğutma çeşidine göre kuru ve ıslak olmak üzere iki çeşit debriyaj daha vardır.
Debriyaj Ne İşe Yarar?
Debriyaj, motor çalışmasına rağmen taşıtın titreşim hareketi sergilemeden durmasını mümkün kılar. Bununla birlikte vites değişikliklerinin anlık ve problemsiz olarak gerçekleşmesi de söz konusu sistemin önemli bir görevidir. Ek olarak motor ve vites arasındaki güç aktarımının gerçekleşmesi, debriyajın görevleri arasındadır. Bu çerçevede söz konusu mekanik birim; sürüş konforunu, motorun emniyetli bir şekilde çalışmasını, aracın performansını korumasını mümkün kılar.
Debriyaj Sistemi Nasıl Çalışır?
Temel görevi motorun dönme hareketini serbest bırakmak olan sistem; volan, disk, baskı plakası ve itici çatal olmak üzere dört parçadan oluşur. Bunlar arasında motor çalıştığı müddetçe dönme hareketi gösteren düz parçanın adı, volandır. Her iki tarafı da fren balataları ile benzer malzemeyle kaplı olan disk ise sürtünme hareketi için kritik bir parçadır. Bunun yanı sıra volana civatalı halde bulunan baskı plakası ve bobin bünyesinde yer alan diyafram kanalına baskı uygulayan itici çatal da ilgili birimde önemli parçalardır. Parçaları anlattığımıza göre, debriyaj sisteminin çalışma prensibini aşağıda ele alabiliriz:
- İlk olarak sürücü, taşıtı harekete geçirmek ya da vitesi değiştirmek için sol ayak kısmında bulunan pedala basar.
- Pedala basma işlemiyle birlikte disk ve volan birbirinden bağımsız parçalar haline gelir. Söz konusu sürecin sonucunda motor, tekerleklere geçici olarak güç iletmeyi durdurur.
- Diskin ayrılması neticesinde ise vites kutusu serbest hale gelir. Motorda bulunan kuvveti tekerleklere ileten şanzımanın serbest hale gelmesi, aracı hareket ettirme ve vites değiştirmeyi mümkün kılar.
- Vites değiştirme işlemi tamamlandıktan sonra pedaldan ayağı kaldırmak yeterli olacaktır.
Bunların yanı sıra pedalı serbest bıraktıktan sonra disk ile volan yeniden birleşerek motorun tekerleklere güç aktarması sağlanır.
Debriyaj Nasıl Kullanılır?
Debriyaj kullanımı kalkış ve vites değiştirme olmak üzere iki şekilde gerçekleşir. Kalkış sırasında söz konusu pedala sonuna kadar basmak ve sonrasında birinci vitese geçmek gerekir. Ardından gaz pedalına yavaş yavaş basarken diğer yandan da ayağı debriyajdan aşamalı olarak çekmek önemlidir. Bunun yanı sıra vites değiştirme sırasında ilk olarak debriyaj pedalına sonuna kadar basmak ve sonrasında ilgili ayarı yapmak gerekecektir. Son aşamada ise yeni vitese geçmek ve sol ayakla bastığınız pedalı yavaşça bırakmak gelir. Bununla birlikte akıllı debriyaj olarak bilinen özel sisteme sahipseniz, pedala basmanız gerekmeyecektir.
Yarım Debriyaj Ne Zaman Yapılır?
Yarım debriyaj; ilk hareket sırasında, engebeli arazilerde ve yollarda, dik yokuşlarda yapılır. Araç motoru ile vites kutusu arasındaki bağlantının koptuğu ortaya noktayı tanımlayan işlem, taşıtı stop ettirmekten kurtarır. Bunun için sol ayakla debriyaj pedalına basarken sağ ayakla da frene basmak gerekir. Bu çerçevede yarım debriyaj, devir saatinde meydana gelen hareketleri ve araç titremelerini önler. Ayrıca gaz fren debriyaj üçlüsünün bir arada kullanımı içeren uygulama genellikle trafikte hareketsiz kalmamak için de uygulanır.
Debriyaj Kavrama Noktası Ayarı Nasıl Yapılır?
Mekanik sistemin çeşidine bağlı olarak kavrama noktasını ayarlamak mümkündür. Hidrolik olarak hazırlanan sistemlerde genellikle pedalı ayarlamak mümkün değildir. Fakat telli sistemlerde, bağlantı noktasındaki somunu sıkıştırarak kavrama noktasını ayarlayabilirsiniz. Bununla birlikte kavrama noktası ayarları sırasında fabrika çıkışında öngörülen optimal değerlere bağlı kalmak epey mühimdir.
Debriyaj Bitmesi Esnasında Ne Olur?
Eğer debriyaj balatası biterse motordaki kuvvet tekerleklere tam anlamıyla ulaşmaz. Dolayısıyla araç çekişi sırasında güç azalması ve performans kaybı gibi problemler ortaya çıkar. Öte yandan balata bittiği takdirde yakıt tüketimi artması, vites değişikliğinde problemler, taşıt kontrolünde zorluklar da meydana gelir. Bu bağlamda balata bittiği takdirde sürüş konforu önemli ölçüde hasar alır.
Debriyaj Neden Sert Olur?
Debriyaj sertleşmesi olarak bilinen problemin en yaygın nedenlerinden biri, pedalı harekete geçiren milin arıza yapmasıdır. Bunun yanı sıra sertlik sorununun ortaya çıkmasında etkili nedenler aşağıdaki gibidir:
- Çatal aşınması
- Eski model taşıtlarda tel kopması
- Halatın korozyona uğraması
- Baskı rulmanında yaşanan problemler
- Balatanın bitmesi
Yukarıdaki hususlara ek olarak şanzıman yağının eskimesi ya da bitmesi de debriyajın sertleşmesine yol açar.
Debriyaj Neden Yumuşar?
Yumuşama, debriyaja basma işleminin oldukça kolay hale geldiği bir sorundur. Söz konusu problem genel olarak baskı rulmanının sağlığında meydana gelen sorunlardan kaynaklanır. Bunun yanı sıra disk olarak bilinen parçanın yıpranması, hava kaçağı olması, baskı balata setinin aşınması da yumuşama sorununa yol açan nedenler arasındadır.
Debriyaj Neden Titrer?
Araçlarda güç aktarımı sağlayan parça, kalkış esnasında titremeye yol açıyorsa, balata yaylarında problem olduğuna dair kuşkuya düşmek gerekir. Özellikle sürücülerin sürekli olarak ayağını debriyaj pedalında tutması, setin bozulmasına yol açar. Bu da otomobil kalkış sürecinde titreşimleri beraberinde getirir. Kablonun yanlış ayarlanması, volanda çarpıklık olması, kardan mili dengesizlikleri ise sorunun diğer nedenleridir.
Bu içeriklerimize de göz atın:
